Tôi đã viết và phổ biến câu chuyện này cách đây 10 năm, diễn đạt về tiến trình hình thành và phát triển của thực tiễn quản lý. Kinh nghiệm làm nên sự thành công của giai đoạn làm ăn ban đầu không có gì chắc chắn cho những biến động xảy ra sau đó : hơn cả sự thay đổi của môi trường nói chung, mà chính là sự biến động của lòng người trong hệ thống …Nó có thể làm phân rã tổ chức và hủy hoại những thành quả quá khứ. Tôi còn có ngụ ý :người ta có thể xây dựng tổ chức nhưng không thể theo đuổi được mãi, hay đi trước được mãi những biến hoạt của nó…Đến một lúc nào đó, giới hạn nhất định nên biết dừng và chuyển giao cho thế hệ mới, hay người khác

1.       Có Thợ săn hàng ngày đi săn những con vật nhỏ trên Thảo nguyên để sống. Một hôm nhìn thấy con Chó hoang đuổi Thỏ khắp cánh đồng rộng mà mãi không bắt được bèn tức cười, chê bai:

- Chú thật bất tài. Con Thỏ nhỏ yếu hơn chú bao nhiêu mà còn chạy nhanh hơn.

Chó săn dừng đáp lại khinh bạc :

- Khi Thỏ chạy vì tính mạng thì ắt phải nhanh hơn rồi, còn khi chính tôi đói sắp chết thì ngay cả ông không chắc có thể bình thản đứng đó mà chê tôi đâu ? !

Thợ săn nghe và nghĩ bụng : chính mình cũng vất vả dù có khả năng cung tên tuyệt chiêu mà nhiều hôm còn bị đói ! Thậm chí khi sắp chết đói thì lệu còn sức để đi săn được con nào nữa không đây ?! Con Chó này nói đúng: Phải chạy vì sinh Tồn ! Không những thế : sự Sinh tồn của ta phải mạnh hơn, nhanh hơn, thông minh hơn cách chạy vì sinh tồn của kẻ khác, không thể đợi đói mới lo sinh tồn. Ta muốn có nhiều Thỏ, ngay cả khi mệt yếu …thì ??? Một ý nghĩ lóe lên trong đầu Thợ săn.Đó là tia sáng đầu tiên của phương pháp quản lý : sử dụng Chó hoang để săn Thỏ!

2. Thợ săn hôm sau thuyết phục các Chó hoang để thu nạp chúng. Bọn Chó nghe hỏi : cớ sao chúng tôi lại cần về với Ông?Thợ săn nói : một Chó đuổi sẽ vất vả khó khăn, sao bằng nhiều Chó vây đuổi co nmồi có tổ chức ?! Chính ta sẽ dạy các chú cách kiếm ăn như thế ! Bọn Chó hoang thấy phải nên tập hợp đến dưới trướng cũng khá ! . Ông ta ra chính sách:Hễ hôm nào bắt được Thỏ sẽ được “trả bọn Chó bằng toàn bộ số xương của Thỏ. Hưởng theo sự tham gia và năng lực ! Không bắt được thì nhịn tất !

Bầy Chó nỗ lực săn bắt, được khá nhiều Thỏ mang về, chả đứa nào muốn đói và bị kém cạnh đứa khác !

Được một thời gian, bầy Chó nhận ra: bắt được Thỏ lớn hay bé thì đều nhận trả công là xương mà thôi, trong khi bắt Thỏ lớn thì khó hơn, xương Thỏ bé lại ngon hơn ! Chúng quay ra bắt Thỏ nhỏ là chính. Thợ săn thấy khác lại, điều tra ra nguyên cớ, suy nghĩ và quyết định chế độ mới: chia thành nhiều nhóm Chó, thống kê trọng lượng Thỏ của từng nhóm săn được về mà trả công nhiều hay ít xương cộng với một số phần trăm thịt Thỏ.

Cách đó lập tức có tác dụng, số Thỏ được săn về tăng cả lượng lẫn chất . Thợ săn rất đắc ý.

3. Thế nhưng, ngày này qua ngày khác, Thợ săn lại thấy số Thỏ bắt được về không hề tăng, mà những Chó nhiều kinh nghiệm chẳng muốn phấn đấu gì. Thợ săn hỏi lý do, bầy Chó đáp:

- Chúng tôi có bắt nhiều thì tuy được nhận nhiều xương và thịt hơn đấy, nhưng sức ăn trong ngày cũng chỉ có mức độ, phần thừa chả ích gì hôm sau, cố quá để nhanh già yếu đi rồi sau này lấy đâu ra sức mà săn !

Thế là Thợ săn đưa ra quy định mới về trả phúc lợi : Nếu bắt được số Thỏ vượt một mức nhất định, mỗi Chó săn về sau này sẽ được trả số xương và thịt nhất định.

Bầy Chó vui sướng, tất cả lại lao đi săn,cố hoàn thành vượt chỉ tiêu Thợ săn giao.

Một thời gian tiếp, vài Chó bản lĩnh nhất nói:

- Chúng tôi thấy chả có ông thì hàng ngày bọn tôi vẫn biết săn Thỏ như thế nào, lại phải về nộp cho ông phần lớn, vậy cớ sao chúng tôi không tự đi bắt Thỏ cho chính mình ? Thế rồi một số con khỏe và can đảm ra rủ nhau ra làm ăn riêng và tự áp dụng kinh nghiệm tổ chức săn bắt Thỏ học được, thậm chí tranh giành việc săn Thỏ với những con Chó ở lại với Thợ săn , nguy cơ đói và chỉ còn những con Chó tầm thường . Ông bèn nghĩ : lập ra một nhóm Chó có sức khỏe nhất và uy lực nhất làm đội cai quản bọn còn lại, không phải đi săn nữa mà vẫn có phần ngon lành. Điều đó tạm giữ cho tình trạng trên không tiếp xảy ra nữa.

4. Đến đây thì người Thợ săn cần một lực lượng đông đảo Chó săn hơn để gia tăng sản lượng Thỏ phục vụ cho lợi ích không thể suy giảm của mình và có dư phần chia cho bọn Chó quản lý không phải đi săn.Ông thấy đây mới là phương pháp phát minh thực sự vĩ đại của mình , lại còn ngộ ra rằng : Duy trì được nỗ lực và cạnh tranh nội bộ, tạo ra bộ phận nhỏ cai quản được chia sẻ đặc quyền đặc lợi, tăng đào thải chọn lọc đội ngũ Chó săn để luôn có những con năng động và ít tinh vi, đừng quá tin Chó là trung thành, nên thực hiện cam kết với bọn chúng trong từng mùa đi săn mà thôi. Nhưng chính ông tự hỏi : ta có cần quá nhiều thịt và xương Thỏ đến thế không nhỉ ? Ông ta bèn nghĩ đến những bộ lông Thỏ..thế là mọi thứ của Thỏ săn được bắt đầu hướng đưa ra chợ Tỉnh ngoài Thảo nguyên…để trao đổi với muôn thứ khác…. Cuộc sống của ông và cả bọn khấm khá, phong phú hơn nhiều….Điều đó kích thích sự ghen tị và học hỏi của nhiều người khác…thậm chí không ít kẻ muốn vượt qua ông ta : có đội ngũ Chó săn Thỏ hùng hậu, tinh khôn hơn …..Thợ săn cảm thấy rõ, lo lắng về triển vọng tương lai của mình. Ông nhớ lời con Chó ngày xưa : khi đói gần chết thì Chó phải cố chạy nhanh hơn Thỏ, và thậm chí chính mình đây Chó cũng có thể không từ sợ mà lao vào! Rùng mình, ông ta nhủ thầm trong bụng : với Con người, đợi khi đói gần chết là hết khả năng hành động rồi còn đâu ! Vậy nên biết liệu sớm cho cuộc sinh tồn của mình : phải ứng phó trước với những kẻ đang cạnh tranh việc săn Thỏ với mình trên Thảo nguyên….Ông nuôi quyết tâm mới và lao lung nghĩ về phương pháp tới đây nên là gì ???

5. Về đến lều trại của mình trên Thảo nguyên, người Thợ săn thấy bọn Chó quần tụ từng nhóm nhỏ thì thào đây đó mà không tản ra đi săn Thỏ như mọi hôm…Ông giận dữ lấy oai thét lác chúng tập trung lại … đếm thấy thiếu một số Chó quản lý chủ chốt, hỏi nguyên cớ tại sao,có chuyện gì xảy ra ? Cuối cùng, lời qua tiếng lại, bọn chúng cho ông biết :thời gian ông đi ra chợ Tỉnh, có một số kẻ lạ đến đây rủ rê một số Chó quản lý cùng một đám Chó săn linh lợi có kinh nghiệm nhất đi rồi. Người Thợ săn ngửa mặt thở dài : ta tưởng mình đã nhanh ý cách tân, ai ngờ âm mưu của kẻ khác, lòng dạ bọn kia đã thay đổi nhanh hơn nhiều lắm…. Thỏ chạy vì tính mạng đã nhanh, Chó sẽ chạy nhanh hơn vì hối thúc của cơn đói , nhưng sự toan tính vì lòng tham của kẻ khác lại nhanh hơn mọi điều, dù chẳng bị đói hay nguy hiểm đến tính mạng ! Những ngày tháng đau đáu lao tâm để phát minh ra cách quản lý của ông, nay bị cuỗm đi quá nhanh cùng với những tinh hoa đội ngũ Chó nhiều năm mới có được ! Ngẫm lại ông tự than : xưa nay mình toàn thay đổi chậm hơn sự đổi ý, điều đòi hỏi của bọn Chó! Nay lại chậm hơn lòng dạ của bọn người ngoài chợ Tỉnh xa lắc kia ! Người Thợ săn hiểu ra rằng : nghĩ ra điều mới nhưng phải thực hiện nó nhanh hơn hết thảy lòng dạ của Chó lẫn mưu toan của Người ! Rút ra kết luận như thế ông thấy bừng sáng lên trong tâm trí được tí rồi lả sức đi vì kinh sợ, và bóng tối lan rất nhanh trong tâm hồn ông….Đời sau thương cảm mà nghĩ ra thuyết quản lý sự thay đổi : người ta hễ làm gì phải lường trước diễn biến và thực hành được phương pháp ứng phó hiệu quả nhanh hơn sự biến động của bất cứ điều gì xảy ra từ bên ngoài, từ kẻ khác ! Đó mới thực là Trí khôn vậy !